Zware industrie kan gamechanger zijn voor klimaat

Betekent de ambitie van de Green Deal om klimaatneutraal te worden dat de energie-inten­sieve industrie (onder andere de staal- en chemiesector en de raffinaderijen) verplicht is om in te krimpen?

Eline Brugman: “Nee, in tegen­deel. De Green Deal is in het leven geroepen om onze eco­nomie op een duurzame manier te laten groeien. We moeten het dus anders aanpakken, maar ons economisch weefsel blijft behou­den en mag zich verder vertak­ken. Europa biedt ook financiële ondersteuning om die transitie te realiseren, want het ziet de uitdagingen waar we voor staan als kansen om onze welvaart te verbeteren met respect voor mens en milieu. De Green Deal is dus een opportuniteit om onze industrie te moderniseren.”

“De Europese Commissie schuift daarbij drie pijlers naar voren: concurrentievermogen, duur­zaamheid en digitalisering. Je kunt die drie niet los zien van elkaar. Ze dragen alle drie bij tot de transitie en kunnen elkaar versterken.”

Hoe zal Europa er concreet op toezien dat de zware industrie haar emissies verlaagt?

“Dat doet ze nu al. Sinds 2005 vallen de energiesector en de zware industrie onder het emissiehandelssysteem (ETS). Enkele jaren geleden heeft Europa het systeem aange­past, waardoor de CO₂-prijs naar omhoog schoot. In juni zal de Europese Commissie een nieuwe hervorming presenteren. De Green Deal, en meer bepaald de klimaatwet, heeft de CO₂-reduc­tiedoelstellingen ook scherper gesteld.”

CO2-arme industrie in Vlaanderen

Onze regio staat bekend om haar zware industrieclusters. Deloitte is in opdracht van het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen (VLAIO) nagegaan hoe we de industrie kunnen verduurzamen. Wat zijn de belangrijkste conclusies?

“We zochten enerzijds uit welke technologische innovaties mogelijk zijn om te evolueren naar een koolstofcirculaire (hergebruik van koolstof, red.) en CO₂-arme industrie die kan blijven groeien en anderzijds welke beleidsmaatregelen nodig zijn om die transitie te onder­steunen. Het is voor het eerst dat er een studie is besteld die diepgaand analyseert hoe de CO₂-uitstoot van de Vlaamse industrie kan worden geredu­ceerd. Vlaanderen schrijft zich daarbij in in de Europese doel­stelling van CO₂-neutraliteit. Een hele uitdaging als je weet dat de Vlaamse industrie die onder het ETS valt jaarlijks zo’n 28 miljoen CO₂-equivalent uitstoot of 35 procent van het totale aantal broeikasgassen in Vlaanderen.”

“We hebben vier categorieën van technologieën onderzocht: bio­massa, circulariteit, elektrificatie en waterstof, en CO₂-afvang. Onze conclusie is duidelijk. We hebben ze alle vier nodig om in 2050 een reductie van 85 tot 90 procent te realiseren ten opzichte van 2005. We gaan daarbij uit van een lichte groei van de industrie met 3 procent.”

Waarom niet streven naar een CO₂-neutrale industrie, om in lijn te zijn met de Green Deal?

“De Europese ambitie van klimaatneutraliteit slaat op alle sectoren. De Europese scenario’s gaan er ook van uit dat sommige industrieën niet koolstofneutraal zullen zijn tegen 2050. Voor de zware industrie is dat bijvoor­beeld moeilijker, aangezien ze koolstof als grondstof nodig heeft en voldoende en betaal­bare hernieuwbare energie ter beschikking moet hebben. Andere sectoren, zoals de bosbouw, zullen dat effect compenseren.”

Jullie hebben een roadmap opgesteld met de stappen die tegen 2050 gezet moeten worden. Hoe gaan jullie om met de onzekerheid? We weten bijvoorbeeld niet wanneer een bepaalde technologie markt­klaar zal zijn.

“Klopt, maar we hebben wel in kaart kunnen brengen wat de technologische opties zijn en welke beleidsmaatregelen nodig zijn om de transitie te onder­steunen. Wat we vooral niet mogen doen, is wachten. 2050 lijkt ver weg, maar dat is het niet. De volgende tien jaar kunnen we al veel werk verzetten door bijvoorbeeld pilootprojecten op te zetten voor bepaalde techno­logieën – denk aan de afvang en opslag van CO2 in de havens van Antwerpen en Gent. Maar ook door verder onderzoek te voeren naar disruptieve technologieën, de infrastructuur te bouwen om waterstof en CO₂ te vervoeren en het elektriciteitsnet te versterken, processen te optimaliseren en de energie-efficiëntie te verbeteren. De basisvoorwaarden zijn natuurlijk dat er voldoende geld wordt vrijgemaakt en dat de opeenvolgende regeringen een duidelijke visie nastreven en een meerjarenprogramma uitrollen over alle beleidsdomeinen heen. Als de industrie plannen maakt op lange termijn, is het immers cruciaal dat de regels niet om de vier jaar drastisch wijzigen.”

De toekomst van de Vlaamse industrie

Hoe reageert de industrie zelf op de roadmap?

“Wij hebben gedurende het hele traject overlegd met de stake­holders, waaronder de industrie. Wat blijkt? We hoeven hen niet meer te overtuigen dat de emis­sies naar omlaag moeten, ze zijn zelf vragende partij. Maar hoe ze die emissiereductie realiseren en tegelijkertijd groeien, dat blijft een uitdaging. Met onze studie trachten we daar een antwoord op te geven. De studie is bij alle actoren – industrie, kennisinstellingen, beleidsmakers en vertegenwoordigers van de burger – goed onthaald, net omdat we de uitdagingen hebben omgebogen naar kansen voor de toekomst.”

De roadmap ligt er, wat zijn de next steps?

“De Vlaamse Regering heeft al aangegeven dat ze aan de slag gaat om een kader uit te werken waarbij alle beleidsdomeinen betrokken worden die aan dit thema raken. Er komt een stap­penplan en om de vijf jaar wordt geëvalueerd of er moet worden bijgestuurd. De regering geeft daarmee een krachtig signaal dat het haar menens is en dat ze vanuit een holistische en gecoördineerde aanpak verder wil werken aan de transitie.”

De studie van Deloitte: Naar een koolstofcirculaire en CO2-arme Vlaamse industrie