Zijn we met te veel of leven we te luxueus?

Hoeveel is te veel? Als het over mensen op aarde gaat, lopen de meningen uiteen. Elon Musk ligt tegenwoordig meer wakker van het idee dat we binnenkort met te weinig zouden zijn, dan van de klimaatcrisis. Anderen vrezen juist dat onze huidige bevolkingsgroei onverminderd doorgaat en zo alle planetaire grenzen voorbij raast. De cijfers zijn dan ook best spectaculair. In 1975 waren we nog met vier miljard, maar dat was wel het gevolg van een verdubbeling op vijftig jaar tijd. De volgende verdubbeling hebben we net afgerond: sinds november 2022 zijn we officieel met acht miljard. Opnieuw op ongeveer vijftig jaar tijd, maar deze keer dus vier miljard erbij in plaats van twee. Aan de andere kant is de snelheid van de bevolkingsgroei gestabiliseerd sinds de jaren zestig. Voor het zesde, zevende en achtste miljard extra waren er telkens precies 12 jaar nodig.

De bevolkingspiek

Volgens de Verenigde Naties is de bevolkingsgroei al aan het vertragen. Zij voorspellen een piek van ongeveer 10,4 miljard mensen tegen 2086. Daarna zou de wereldbevolking terug beginnen dalen en dat zou ook snel kunnen gaan. Stel dat je, zoals de VN, uitgaat van een vruchtbaarheidsgraad van 1,84 kinderen per vrouw in 2100, dan zijn we tegen 2500 alweer met twee miljard op aarde. In het jaar 3000 blijven er nog 227 miljoen mensen over. Maar dat is vooral een demonstratie van hoe snel het wiskundig gezien kan gaan, want er spelen heel veel factoren mee.

De onderzoekers van Earth4All, bijvoorbeeld, zien de wereldbevolking al vroeger pieken in hun recent onderzoek. Ze gebruikten twee scenario’s om de bevolkingsgroei te modelleren. In het ‘Too Little Too Late’ scenario, houden we de bestaande trends uit de voorbije vijftig jaar vast als het gaat over inkomensverdeling, belastingen, schulden, spaargelden... Op die manier zouden we een piek van 8,8 miljard zien rond 2050 en daarna terugvallen tot 7 miljard tegen 2100. Ondertussen zouden ongelijkheid en onze impact op de natuur blijven groeien.

Het ‘Giant Leap’ scenario gaat uit van ongezien grote investeringen om armoede en (gender)ongelijkheid te bestrijden en een beleid dat sterk inzet op voedselzekerheid en een groene energietransitie. Dan zouden we al in 2040 aftoppen op 8,5 miljard mensen en tegen 2100 naar 6 miljard gaan. Ondertussen zouden we extreme armoede de wereld uit helpen tegen 2060.

Help! De rijken.

Het model van Earth4All simuleert tegelijkertijd bevolkingsgroei, economische ontwikkeling en de link tussen die twee factoren. “We weten dat snelle economische ontwikkeling in lageloonlanden een enorme impact heeft op de vruchtbaarheidsgraad. Die daalt als meisjes toegang tot onderwijs krijgen en vrouwen een sterke economische rol spelen en goede toegang tot gezondheidszorg hebben”, zegt Per Espen Stokness, een van de projectleiders bij Earth4All. Maar dat is niet de enige reden dat het rapport de nadruk legt op armoede en ongelijkheid.

Volgens de onderzoekers is niet zozeer overbevolking de reden dat we de grenzen van de planeet overschrijden, met gevolgen als de klimaat- en biodiversiteitscrisis. Het is vooral de enorme voetafdruk van de rijkste tien procent die de aarde destabiliseert. Het rapport stelt dat er voldoende sociaal-economische en natuurlijke hulpbronnen zijn om iedereen een waardige levensstandaard te bieden, ook als we de voorspelde piekbevolking halen. Maar dat kan alleen door een gelijke verdeling van die hulpbronnen en dat is nu absoluut niet het geval. Jorgen Sanders, een van de onderzoekers, vat het als volgt samen: “Hét grote probleem van de mensheid is niet de grootte van de bevolking, maar de luxueuze consumptie van koolstofbronnen en biodiversiteit.”