De wereld produceert elk jaar ongeveer 430 miljoen ton aan plastics. Twee derde daarvan zijn bedoeld voor kort, vaak zelfs eenmalig gebruik. Die enorme plasticconsumptie blijft niet zonder gevolgen. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek wijst op een negatief effect van de chemicaliën in plastics op de gezondheid van mensen doorheen de hele cyclus; van productie tot afvalverwerking. Zonder ingrijpende actie zal plastic in 2040 verantwoordelijk zijn voor 19 percent van de jaarlijkse uitstoot aan broeikasgassen die we ons dan nog kunnen veroorloven om onder 1,5°C klimaatopwarming te blijven. De totale sociale en ecologische kost van plasticvervuiling wordt geschat op 300 tot 600 miljard dollar per jaar. Sommige schattingen lopen zelfs op tot 1.500 miljard dollar.
De onderhandelingen lopen
Tijdens de vijfde United Nations Environment Assembly (UNEA) in maart van 2022 kwamen alle 193 lidstaten van de VN overeen om plasticvervuiling een halt toe te roepen. Ondertussen lopen de onderhandelingen om die ambitie tegen 2024 om te zetten in een wettelijk bindende overeenkomst. Maar wereldwijd werken ongeveer 9 miljoen mensen aan de productie en verwerking van allerlei soorten plastics en polymeren. Er is dus geen ruimte om onbezonnen te werk te gaan. Daarom tekent het nieuwe VN-rapport ‘Turning off the Tap’ een economisch haalbare strategie uit om de plasticmarkt te hertekenen tot een duurzamere, circulaire industrie, zonder het inkomen van mensen in de sector te ondermijnen.
Drie verschuivingen
De rode draad doorheen het rapport is de noodzaak om het bestaande systeem grondig te hertekenen en ons niet te laten verleiden tot symptoombestrijding. Daarvoor moeten we dringend werk maken van drie grote verschuivingen.
Hergebruik
Door meer te hergebruiken, kunnen we tegen 2040 plastic vervuiling met dertig procent terugdringen. Het is de meest impactvolle verschuiving van de drie, omdat je daarmee het meest problematisch en overbodige gebruik van plastic aanpakt, zoals wegwerp en onnodige verpakkingen.
Recyclage
Plastic recycleren kan nog eens twintig procent van de vervuiling wegwerken tegen 2040. Een belangrijke voorwaarde is dat er voldoende materiaal naar de recyclagesector stroomt.
Heroriënteren en diversifiëren
Als we plastic vervangen door alternatieven, moeten we erover waken dat die effectief duurzamer zijn. Het risico bestaat dat we de impact enkel verplaatsen en niet verkleinen. Denk aan de vele alternatieven voor wegwerpzakjes in de winkel, waarvan sommigen een heel grote voetafdruk hebben op vlak van CO2 of water. Deze verschuiving zou nog eens zeventien procent minder vervuiling opleveren tegen 2040.
Voor elk van deze verschuivingen zijn de marktcondities op dit moment nog niet voldoende ontwikkeld. Beleidsmakers zullen een omgeving moeten creëren waarin hergebruik, gerecycleerd plastic en duurzame alternatieven een sterkere concurrentiepositie kunnen veroveren dan wegwerpplastic.
Maar zelfs als we de markt fundamenteel bijsturen, zal een aanzienlijk volume aan plastics de komende tien à twintig jaar nog niet circulair zijn. Om nieuwe vervuiling te voorkomen en bestaande vervuiling op te ruimen, moeten we een kostenefficiënte inzameling van plastic organiseren en het materiaal dat we niet kunnen hergebruiken of recycleren op een verantwoorde wijze verwerken.
Investeringen en opbrengst
De voorstellen van het VN-rapport zullen aanzienlijke investeringen vergen; ongeveer 65 miljard dollar per jaar tot 2040. Maar dat bedrag is lager dan de 113 miljard dollar aan jaarlijkse investeringen die we in het huidige systeem zouden zien. Zo moeten er minder nieuwe plasticfabrieken gebouwd worden als we ons verbruik verminderen. Tegelijk zou een circulaire plasticeconomie 700.000 extra jobs creëren en de levensomstandigheden van miljoenen arbeiders verbeteren. Het rapport verwacht daarnaast grote besparingen, zowel in publieke als private kosten, onder meer door minder milieukosten en uitgaven in gezondheidszorg.
Geen armoede
Goede gezondheid en welzijn
Verantwoorde consumptie en productie
Leven in het water