De Europese emissiehandel (ETS) gaat uit van het principe “de vervuiler betaalt”: vervuilende industrieën moeten betalen voor hun CO2-uitstoot, zodat ze aangespoord worden om hun emissies terug te dringen. Bedrijven krijgen jaarlijks een maximale uitstoot opgelegd, die elk jaar wat lager ligt. Ook moeten bedrijven zogeheten emissierechten aankopen, in functie van hun klimaatimpact.
Systeemfouten
Maar er zitten hiaten in het systeem. Om te vermijden dat bedrijven uitwijken naar landen die minder strenge klimaateisen hebben, krijgen veel bedrijven hun emissierechten gratis. Zo valt ook de commerciële luchtvaart in Europa onder het ETS, intercontinentale vluchten niet. Tot 2025 profiteert de sector bovendien van enorme vrijstellingen. Luchtvaartbedrijven krijgen zo’n 85 procent van die uitstootrechten gratis, slechts 15 procent wordt geveild. Op die manier kregen de tien grootste vervuilers in de Europese luchtvaart vorig jaar gezamenlijk 683 miljoen euro aan gratis emissierechten.
Alle bedrijven die onder het ETS vallen, moeten ook hun emissies van het voorgaande jaar rapporteren. Maar vliegmaatschappijen moeten enkel de uitstoot van vluchten binnen Europa rapporteren. Daardoor worden het gros van hun emissies - meer dan 60 procent volgens T&E - niet meegerekend in het emissiehandelssysteem.
“De EU beweert een wereldleider te zijn op het gebied van emissiehandel, maar heeft te lang het grootste deel van haar luchtvaartemissies onderschat en te veel gesubsidieerd”, zegt Andrew Murphy, de luchtvaartexpert van Transport & Environment (T&E). “Als gevolg hiervan heeft de luchtvaartindustrie vermeden haar klimaatkosten te betalen. Deze gratis rechten zijn niet meer van deze tijd, gezien de klimaatcrisis waarmee we worden geconfronteerd. De EU moet een einde maken aan de privileges voor de luchtvaart.”
Uitfasering
Onlangs besliste de EU wel om de gratis uitstootrechten jaarlijks af te bouwen, zodat ze tegen 2026 verdwenen zouden zijn. Maar dat is te laat, zegt T&E. Volgens de analyse kregen vier van de tien meest vervuilende bedrijven - Lufthansa, easyJet, Air France en SAS - vorig jaar zelfs meer emissierechten dan ze uitgestoten hebben. Die kunnen ze behouden om in de komende jaren opnieuw meer uit te stoten.
Sommige maatschappijen proberen ook actief het emissiehandelssysteem nog verder uit te hollen volgens de onderzoekers. Zo ijvert Air France, de vierde meest vervuilende carrier en ontvanger van 79 miljoen euro aan gratis uitstootrechten, voor een uitstel van minstens drie jaar voor de geleidelijke afschaffing van gratis emissierechten.
“De klimaatpakketten van de EU voor de luchtvaart zijn niet streng genoeg”, besluit Murphy. “De pandemie bood een unieke kans om de groei van de luchtvaartsector te verminderen en voor een groene heropbouw. Maar dat is allemaal niet gebeurd.”
Aan de andere kant gaat T&E misschien wel voorbij aan het feit dat uitstootrechten op internationaal niveau geregeld moeten worden. Er is het Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation (CORSIA), maar dat is voorlopig nog op vrijwillige basis.
