Symbiose groeit in het havengebied
Om duurzaam en circulair ondernemen in het havengebied te stimuleren, lanceerde Port of Antwerp-Bruges samen met de OVAM een oproep voor symbioseprojecten. Twee voorstellen van bedrijven uit het havengebied krijgen extra financiële ondersteuning en begeleiding door experts.
Delen
- Link kopiëren
In samenwerking met OVAM
Industriële symbiose vindt plaats als het ene bedrijf het afval van een ander gebruikt als grondstof. Het is dus een belangrijk onderdeel van de transitie naar een circulaire economie. “Petrochemische bedrijven in de Antwerpse haven wisselen al jaren reststromen en grondstoffen uit. Dat betekent dat het laaghangend fruit al geplukt is”, zegt Jessica Gerritsen, expert circulaire economie bij Port of Antwerp-Bruges. “Maar we zijn overtuigd dat er nog meer samenwerkingen mogelijk zijn, zeker tussen sectoren die elkaar minder goed kennen. Dat willen we als havenbedrijf actief ondersteunen.”
Open oproep
Port of Antwerp-Bruges sloeg de handen in elkaar met de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) om een open oproep voor symbioseprojecten te lanceren. Partners als essenscia – de Belgische federatie van de chemische industrie en life sciences – kwamen aan boord om de voorstellen te beoordelen en hun expertise te delen. “Om aan de oproep deel te nemen, moest minstens één van de betrokken bedrijven in het havengebied gevestigd zijn”, legt Gerritsen uit. “Daarnaast zochten we mature, potentieel rendabele projecten met een duurzaam karakter en een goede kans op slagen, en projecten waarbij de extra ondersteuning een beduidende meerwaarde heeft.”
“We hebben onze oproep bewust gericht op gevestigde bedrijven en grote volumes reststroom om zoveel mogelijk toegevoegde waarde te kunnen creëren. We ondersteunen natuurlijk ook graag start-ups, innovators en opgeschaalde pioniers in de circulaire economie. We bouwen daarom het NextGen-district uit als hub voor circulaire economie met onder meer een specifieke innovatiezone. We ontwikkelen er een nieuwe cluster waarvoor we symbiose als een belangrijk criterium hanteren voor nieuwe vestigers en we de bedrijven al vroeg met elkaar matchen.”
Selectie en ondersteuning
De keuze viel uiteindelijk op Indaver en Dockwater. Indaver levert granulaten uit de bodemas van hun afvalverbranding aan Marlux-Stradus voor de productie van klinkers; Dockwater onderzoekt hoe het een netwerk kan aanleggen om het afval- en koelwater van industriële partners op te zuiveren tot herbruikbaar proceswater (zie kader). De winnende projecten krijgen een financiële bijdrage van het havenbedrijf en inhoudelijke en technische ondersteuning van de OVAM.
“Deze twee projecten haalden het omdat ze grote volumes zullen inzetten voor heel hoogwaardige toepassingen”, vertelt Koen Smeets, teamverantwoordelijke Onderzoek en Monitoring bij de OVAM. “Om hen technische ondersteuning te bieden, hebben we VITO in onderaanneming ingeschakeld. De OVAM zelf zal de projecten helpen met juridische en beleidsmatige vragen. Ik denk dan in de eerste plaats aan de grondstofverklaring. Symbioseprojecten draaien gewoonlijk om reststromen die de status van afval hebben. De wet zegt dat je die alleen mag afgeven aan een erkende inzamelaar of vergunde verwerker. Het bedrijf dat de reststroom ontvangt heeft dus een vergunning als afvalverwerker nodig. Niet ideaal voor de perceptie. Dat kan je oplossen door eenmalig een grondstofverklaring aan te vragen voor een bepaald materiaal in een bepaalde toepassing. Daarvoor moet je de kwaliteit van de reststroom kunnen aantonen, waarborgen en opvolgen met jaarlijkse analyses. Wat dat precies inhoudt, verschilt naargelang de toepassing. Zulke processen zullen wij faciliteren.”
De toekomst van symbiose
De open oproep voor het havengebied is een van de verschillende initiatieven waarmee de OVAM industriële symbiose promoot. In 2016 startte ze met een online symbioseplatform en ze organiseert geregeld workshops om interessante matches tussen bedrijven te vinden. “We werken daarvoor al enkele jaren intensief samen met het Havenbedrijf”, zegt Smeets. “In de toekomst zullen we meer focussen op matches voor het hergebruik van bijvoorbeeld bouwmaterialen, textiel of biomassa. Voor bouwmaterialen is het belangrijk om foto’s toe te voegen van de herbruikbare materialen en het tijdsvenster waarin ze beschikbaar zijn. Zo weten geïnteresseerden bijvoorbeeld of een set gerecupereerde deuren bij hun gebouw past en of de materialen op het juiste moment beschikbaar zijn. Die functies voegen we nu toe aan het platform.”
“Op Europees niveau werken we mee aan Circlean. Dat is een manier om verschillende symbiosetools, zoals ons platform, met elkaar te verbinden. We investeren dus zeker in de middelen, maar we ondervinden dat de vraag moet leven bij de bedrijven. Industriële symbiose vergt altijd energie, vertrouwen en investeringen. Om ondernemingen daarvoor warm te maken, zijn goede voorbeelden nodig. Dat heeft het Havenbedrijf goed gezien met de open oproep. Daarom zochten we specifiek naar bedrijven die al met een voortraject bezig waren én die over hun project wilden communiceren. Met als resultaat twee mooie initiatieven die als uithangbord kunnen dienen voor de mogelijkheden van industriële symbiose.”
Indaver en Marlux-Stradus: van afval tot straatsteen
Uit de bodemassen die overblijven bij afvalverbranding recupereert Indaver granulaten. Marlux zal dat inerte materiaal gebruiken als grondstof voor nieuwe klinkerstenen.
Indaver staat onder meer in voor de verbranding van huishoudelijk afval en niet-gevaarlijk industrieel afval, jaarlijks zo’n 450.000 ton. Na verbranding van het afval blijven er zogenaamde bodemassen over. Die gaan naar een asbehandelingsinstallatie waar ze gewassen en gezeefd worden om er waardevolle metalen uit te recupereren, zoals aluminium, koper, ijzer, goud en zilver. Maar ook materialen zoals steentjes en stukjes glas in korrelvorm.
“Die granulaten laten we eerst nog een paar maanden rijpen onder invloed van zon en lucht”, vertelt Roel Van De Voorde, manager eindverwerking en recyclage bij Indaver. “Wat overblijft is een inert materiaal dat tot nu toe gebruikt werd om bijvoorbeeld de funderingen onder wegen te leggen. Dankzij de samenwerking met Marlux-Stradus krijgen onze granulaten binnenkort een meer hoogwaardige toepassing in de productie van nieuwe klinkers.”
Indaver en Marlux-Stradus hebben de granulaten en klinkers al uitgebreid getest op hun milieuhygiënische en bouwtechnische eigenschappen. “We hebben onder meer gecontroleerd of de klinkers aan de milieunormen voldoen als ze tot steenpuin worden vermaald. Nu wachten we op de grondstofverklaring van de OVAM. We verwachten eind dit jaar op te schalen tot zo’n 2000 à 2500 ton granulaat per maand, ongeveer de hoeveelheid die Marlux-Stradus nodig heeft voor zijn site in Zolder.”
"Onze aanpak combineert een hele reeks ecologische én economische voordelen."
Dockwater houdt koel- en proceswater in de kringloop
Dockwater heeft plannen om water uit de dokken en het gebruikte proces- en koelwater van industriële toepassingen op te zuiveren voor industrieel gebruik. Zo besparen bedrijven op de inname van oppervlaktewater (drinkwater), hoeven ze minder afvalwater te lozen en dragen ze bij aan een oplossing voor de stijgende waterschaarste in Vlaanderen.
De industriële processen in het havengebied verbruiken vandaag grote hoeveelheden oppervlaktewater die na gebruik weer geloosd worden. Dockwater wil gebruikt koelwater en proceswater van nabijgelegen bedrijven verzamelen via een netwerk van pijpleidingen en samen met water uit de dokken opzuiveren in een nieuwe installatie op de site van Covestro.
“Die aanpak combineert een hele reeks ecologische én economische voordelen. En we dragen bij aan de Blue Deal van de Vlaamse overheid”, zegt Willy Gils, vicepresident en strategisch adviseur circulaire economie bij AVAIO Capital - Dockwater BV, de ontwikkelings- en investeringsmaatschappij (samen met Macquarie Group) achter het project. “Eerst en vooral beperken we de inname van drinkwater voor industriële doeleindes. Maar we beperken ook de lozingen in de Schelde. Daarnaast is het hergebruikte water efficiënter te behandelen dan drinkwater, en dus ook op die manier duurzamer. Koelwater bevat bovendien nog restwarmte die het zuiveringsproces zelf efficiënter maakt. Zo moeten we minder chemicaliën en energie gebruiken. Verder zal het hele project voor 100 procent op groene energie draaien.”
Dockwater plant om vanaf eind 2024, begin 2025 proces- en demiwater (gedemineraliseerd water) te leveren. Er zijn nu al afspraken met potentiële klanten voor goed 1600 kubieke meter per uur, met ruimte in het ontwerp om de productie verder uit te breiden. De fondsen uit de open oproep zullen in de eerste plaats gaan naar een verdere studie voor het leidingnet dat nodig is om het water van en naar klanten te voeren. “We bekijken ook de mogelijkheden om de sterk geconcentreerde zoutstroom die na de zuivering overblijft op te waarderen. Zo bouwen we aan een totaalconcept dat we hopelijk snel kunnen exporteren naar andere terreinen.”