“Op zoek naar propere lucht? Verhuizen naar het platteland is geen oplossing”
Verhuizen uit de stad op zoek naar propere lucht en pendelen naar die stad levert weinig voordeel op. Dat vonden de onderzoekers van het CurieuzeNeuzenproject. “Zeker wie lang in het verkeer zit, wordt meer blootgesteld aan luchtvervuiling”, concluderen de wetenschappers.
In mei 2018 organiseerde de Universiteit Antwerpen samen met de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en De Standaard het grootste burgeronderzoek naar luchtkwaliteit ooit. 20 000 gemotiveerde burgers ontpopten zich tot onderzoekers en maten de concentratie aan stikstofdioxide aan hun voorgevel. Dat resulteerde in een uitgebreide – en internationaal unieke – dataset over verkeersgerelateerde luchtvervuiling. Op 24 september 2018 werden de meetresultaten bekendgemaakt en werd een gedetailleerde luchtkwaliteitskaart voor Vlaanderen voorgesteld. Dat zorgde voor zowel discussie aan de keukentafel als vragen in de gemeenteraad of het parlement.
Concentraties zijn het hoogst in het verkeer
De voorbije maanden doken de onderzoekers nog dieper in de CurieuzeNeuzen-data. Wetenschappers van UHasselt en HIVA focusten op het verplaatsingsgedrag van 5000 deelnemende burgerwetenschappers, om zo een nauwkeurigere inschatting te kunnen maken van de blootstelling aan stikstofdioxide doorheen de dag. De CurieuzeNeuzen-meting zelf zegt immers enkel iets over de concentratie thuis, en niets over wanneer je aan het werk of op school bent, of onderweg. Uit die analyse blijkt dat voor een gemiddelde Vlaming 57 procent van de blootstelling thuis gebeurt, 37 procent op de bestemming (meestal de werkplaats) en 6 procent tijdens verplaatsingen.
Het is belangrijk om ook de blootstelling tijdens verplaatsingen mee in rekening te nemen. Evi Dons (UHasselt):“Werkplaatsen bevinden zich vaak op plaatsen met een slechtere luchtkwaliteit, bijvoorbeeld in een stadscentrum of nabij drukke invalswegen. Daarnaast worden we op weg naar het werk blootgesteld aan verhoogde concentraties van stikstofdioxide: langer onderweg betekent dus vaak ook een hogere blootstelling.”
Kloof is kleiner dan gedacht
De resultaten maken duidelijk dat de kloof tussen mensen die in de stad wonen en werken, en pendelaars die naar de stad komen kleiner is dan de CurieuzeNeuzen-kaart doet vermoeden. “Volgens de analyses hebben inwoners van de stad Antwerpen die er ook werken, aan de voordeur gemiddeld een concentratie van 33,7 µg/m³, en een iets lagere dynamische blootstelling (dat wil zeggen de blootstelling tijdens verplaatsingen) van 33,2 µg/m³”, duidt onderzoeker Sam De Craemer (UAntwerpen). “Pendelaars van buiten Antwerpen, die in de stad komen werken, hebben aan de voordeur gemiddeld een lagere concentratie van 23,6 µg/m³, maar een beduidend hogere dynamische blootstelling van 27,5 µg/m³.”
Of anders geformuleerd, uit de CurieuzeNeuzen-kaart blijkt dat het gemiddelde verschil in statische blootstelling tussen wonen in en buiten de stad Antwerpen 10,1 µg/m³ is. Wordt de dynamische blootstelling in rekening gebracht, dan is het verschil tussen inwoner en pendelaar slechts 5,7 µg/m³. Voor Gent daalt dit verschil van 6,1 naar 3,6 µg/m³. “Er is dus nog steeds verschil, maar de winst die geboekt kan worden door buiten de stad te gaan wonen is kleiner dan gedacht, als men nog steeds naar een werkplek met verhoogde concentraties moet pendelen.”
Luchtkwaliteit is ook meer dan NO2 alleen. “Andere vervuilende stoffen en andere bronnen buiten het verkeer spelen ook een rol”, duidt prof. Filip Meysman (UAntwerpen en coördinator van CurieuzeNeuzen Vlaanderen). “Iemand die uit de stad wegtrekt omwille van de NO2-concentraties en ‘op den buiten’ gaat wonen naast een buur die hout stookt, zal zijn blootstelling aan fijn stof zien toenemen, en zo de kleine gezondheidswinst qua NO2 verloren zien gaan“.