De energietransitie vergt een grote hoeveelheid materialen zoals lithium, koper en kobalt. Maar de wereldmarkt voor die grondstoffen wordt in grote mate beheerst door China of vindt plaats in bedenkelijke omstandigheden, zoals de kobaltmijnen in Congo. Europa probeert die riskante afhankelijkheid van buitenlandse bronnen aan te pakken met initiatieven als de Critical Raw Materials Act. Daarin stelt het doelen om de Europese ontginning, raffinage en recyclage van grondstoffen op te schalen. Maar ook in het mijnbouwafval van bestaande of al verlaten mijnen valt soms nog wat te rapen. Daarom schakelden belangenorganisaties Transport & Environment en Earthworks onderzoeker Ann Maest in om het potentieel van dergelijke ‘herontginning’ te onderzoeken.
Potentieel en risico’s van herontginning
Volgens het onderzoek van Maest is het inderdaad mogelijk om nog waardevolle grondstoffen uit mijnbouwafval te halen. Zo zou Europa genoeg kobalt kunnen herontginnen om meer dan 185.000 elektrische wagens te maken. Dat is wel maar één procent van het huidige, jaarlijkse verbruik in de Europese Unie. Op dat vlak scoort gallium beter: daarvan kunnen we vier keer meer herontginnen dan we verbruiken. Voor zeldzame aardmetalen gaat het over dertig procent van het verbruik in de EU en voor indium over twintig procent. Herontginning heeft daarnaast potentieel om verontreiniging afkomstig van het mijnbouwafval te voorkomen of saneren, als de gepaste technieken gebruikt worden.
Maar dan moeten we wel een beter zicht krijgen op wat er precies aanwezig is in het mijnbouwafval. Welke metalen zijn er te vinden, in welke concentraties en in welke vorm? Als het bijvoorbeeld gaat over ertsen die al verpulverd zijn, is er minder energie nodig om ze verder te verwerken. Aan de andere kant bestaan er ook vloeibare vormen van mijnbouwafval, opgeslagen in grote vijvers; de zogenaamde ‘tailing ponds’. In Zuid-Afrika in 2022 en Roemenië in 2000 zijn er al rampen gebeurt, omdat de dammen rond zo’n vijver het begaven en schadelijke stoffen wegspoelen.
Wetgeving updaten
Het rapport waarschuwt dat herontginnen niet als apart van mijnbouw kan gezien worden, omdat dezelfde risico’s bestaan op verontreiniging en mensenrechtenschendingen. Herontginning moet dus minstens aan de bestaande wetgeving rond mijnbouw beantwoorden. Bij voorkeur zorgen beleidsmakers voor een update van die wetgeving om rekening te houden met de bijzonderheden van herontginning. Zo zouden bedrijven misschien een oude mijn niet veilig afsluiten, met het excuus dat ze er later nog willen herontginnen.
Het volledige rapport kan je hier inkijken.
