Vandaag zijn nog steeds 2,3 miljard mensen afhankelijk van brandhout, kolen, landbouwafval of dierlijke mest voor brandstof om hun maaltijden te bereiden. De verbranding ervan veroorzaakt schadelijke rook. Die luchtvervuiling veroorzaakt 3,7 miljoen vroegtijdige sterfgevallen per jaar en is daarmee wereldwijd de op twee na belangrijkste oorzaak van vroegtijdige sterfte.
Vrouwen vormen vaak de eerste slachtoffers van deze vorm van luchtvervuiling. Maar ook indirect is het een aanslag op hun welzijn: de rudimentaire manier van koken vergt immers eerst het verzamelen van brandstof en het aanhouden van het vuur, een taak die gemiddeld vijf uur per dag in beslag neemt. Dat weerhoudt veel vrouwen ervan om onderwijs te volgen, werk te zoeken of een eigen bedrijf te starten, wat hen financieel onafhankelijk zou maken.
Politieke agenda
“Schoon koken is een onderwerp dat zelden de krantenkoppen haalt of op de politieke agenda komt”, zegt Fatih Birol, uitvoerend directeur van het IEA. “En toch is het een hoeksteen van de wereldwijde inspanningen om de toegang tot energie, gendergelijkheid, economische ontwikkeling en menselijke waardigheid te verbeteren.”
In het rapport A Vision for Clean Cooking Access for All, dat het IEA samen met de African Development Bank Group schreef, formuleert het een praktisch stappenplan dat ertoe kan leiden dat in 2030 elk gezin wereldwijd op een schone manier kookt. Dat zou een investering vergen van 8 miljard dollar per jaar tot 2030. “Dat is slechts een fractie van wat er jaarlijks wereldwijd wordt gespendeerd aan energie”, zegt Birol. “Het is dus haalbaar.”
Naast de gezondheidsrisico’s leidt koken op open vuur ook tot uitstoot van broeikasgassen en tot ontbossing. Voor het sprokkelen van hout en de aanmaak van houtskool sneuvelt er elk jaar bosgebied zo groot als Ierland.
Gratis fornuizen
De laatste tien jaar is de vooruitgang te traag verlopen om SDG 7 (het zevende duurzame ontwikkelingsdoel van de Verenigde Naties, dat schoon koken voor iedereen mogelijk wil maken) te halen tegen 2030. Om het doel te bereiken zullen er tot in 2030 elk jaar bijna 300 miljoen mensen toegang moeten krijgen tot schone manieren van koken. Vooral in Afrika ten zuiden van de Sahara zijn er nog veel inspanningen nodig.
Sinds 2010 hebben China, Indonesië en India hun aantal inwoners dat nog kookt op open vuur wel kunnen halveren. Die resultaten zijn het gevolg van het op grote schaal uitdelen van gratis fornuizen en het verstrekken van gesubsidieerde (schone) brandstof. Maar in dezelfde periode steeg het aantal Afrikanen dat op een niet-duurzame manier maaltijden bereidt.
Met de huidige voortgang en het huidige beleid zullen de meeste Afrikaanse landen naar verwachting tegen 2050 nog steeds geen volledige toegang tot schoon koken hebben, stelt het IEA.
Luchtvervuiling door koken op gas
Ook gasfornuizen tasten de luchtkwaliteit aan en gaan dus met gezondheidsrisico's gepaard. Uit een recent onderzoek blijkt dat 12,7 procent van de astma bij kinderen in de Verenigde Staten kan worden toegeschreven aan het gebruik van een gasfornuis.
Betaalbare en duurzame energie