Plus Experts waarschuwen voor fosforcrisis

“Het leven kan zich vermenigvuldigen tot alle fosfor op is. Daarna stopt het onvermijdelijk.”

Het citaat is van schrijver Isaac Asimov en vat goed samen hoe belangrijk het scheikundig element is. Het zou wel eens de reden kunnen zijn dat we alleen zijn in het universum. Hier op aarde is het alvast van levensbelang als basisbestanddeel van DNA, RNA en de celwand, zowel die van de dierlijke cellen waaruit wij zijn opgebouwd, als die van planten. Je kan simpelweg geen voedsel produceren zonder fosfor. Vandaar dat er elk jaar vijftig miljoen ton fosfaatkunstmest verkocht wordt wereldwijd. Dat fosfaat is bijna uitsluitend afkomstig uit China en Noord-Afrika, waar het naar zee gebracht wordt met de langste lopende band ter wereld. De Verenigde Staten hebben hun reserves al voor 99 procent opgebruikt. Maar het beperkte aanbod is lang niet het enige probleem.

Algenbloei en dode zones

Een goed deel van de kunstmest die we op onze velden strooien, wordt niet opgenomen door de planten voor de regen het wegspoelt. Zo komt er een grote hoeveelheid fosfor in onze waterpartijen terecht, nog aangevuld met fosfor uit allerlei soorten afvalwater, waaronder ons rioolwater. Het komt terecht in rivieren, meren en de zee, waar het zijn functie als kunstmest gewoon verderzet. Algen, onder meer toxische blauwalgen, maken dankbaar gebruik van die toestroom aan voedingsstoffen om zich explosief voort te planten.

De voorbije jaren leidde dat al tot vergiftigd drinkwater in de omgeving van het Eriemeer in Noord-Amerika. Door de klimaatcrisis mogen we nog meer algenbloei verwachten per eenheid fosforvervuiling, dankzij het warmere water. Wanneer die algen afsterven, kunnen ze het krachtige broeikasgas methaan produceren. Het ontbindingsproces onttrekt ondertussen zuurstof aan het water. Daardoor ontstaan grote ‘dode zones’; water met zo weinig zuurstof dat bijna niets erin overleeft.

Meer recycleren en minder vlees

Experts trekken aan de alarmbel over de manier waarop we met fosfor omgaan. Naast de impact op het milieu en het klimaat, zou een verstoorde toeleveringsketen tot een dodelijke voedselcrisis kunnen leiden. Zo heeft de oorlog in Oekraïne de productie nu al verstoord, met een verviervoudiging van de fosforprijs tot gevolg. Een van de maatregelen die experts aanraden, is veel meer fosfor te recupereren uit onze afvalstromen. Het gaat dan onder meer over biologische mest, waarvan onze kippen, koeien en varkens elk jaar zo’n vier miljard ton produceren. Als we dat allemaal recycleren, halveren we alvast de vraag naar nieuw ontgonnen fosfor. Door middel van waterzuivering kunnen we het ook recupereren uit ons afvalwater. Nu gebeurt dat met slechts vijftien procent van het fosfor in ons afvalwater, maar de stijgende prijzen zouden daar wel eens verandering in kunnen brengen.

Daarnaast kan precisiebemesting de hoeveelheid kunstmest beperken die van landbouwgebieden wegspoelt. En we kunnen zelf gezonder gaan eten. Een groot aandeel van de kunstmest die we nu gebruiken, dient uiteindelijk voor de productie van vlees. De Harvard Medical School raadt aan om maar één portie rood vlees per week te eten. Als we dat advies met z’n allen opvolgen, hebben we veel minder kunstmest nodig én vermijden we 0,2°C aan klimaatopwarming.