De blauwdruk van Blue Gate Antwerp

Enkele jaren geleden sloegen vastgoedconsultant en investeerder Bopro en verschillende publieke en private partners de handen in elkaar om het brownfield Petroleum Zuid, vroeger de belangrijkste petroleumhaven van Europa, een nieuwe bestemming te geven. Blue Gate Antwerp was geboren. “Intussen is zowat een derde van het terrein van 63 hectare ingenomen”, vertelt Peter Garré, managing director van Bopro Sustainable Investments en bestuurder bij BGAD (de publiek-private samenwerking achter Blue Gate Antwerp). “Nog eens een derde is gereserveerd. We merken dat velen het concept – dat toch best uniek is – kunnen smaken. Missie geslaagd dus.”

Hoe zouden jullie Blue Gate Antwerp omschrijven?

Peter Garré: “Op Blue Gate Antwerp brengen we bedrijven bij elkaar die samen aan de weg naar een circulaire economie willen bouwen. De vestigingsvoorwaarden zijn niet min (zie kader). Je moet kunnen aantonen dat je bedrijf bereid is de sprong te wagen. We beseffen dat we veel vragen van ondernemingen. Daarom begeleiden we hen tijdens het traject: van de bouw en inrichting tot de transformatie van hun activiteiten, het opstellen van KPI’s (key performance indicators, red.) op het vlak van duurzaamheid en het verplichte duurzaamheidsverslag, waarvoor we een rapporteringstool hebben ontwikkeld. Op die manier zijn ze futureproof: hun gebouw is circulair en hun activiteiten zijn in lijn met de Europese Green Deal, het Fit for 55-pakket, de SDG’s (de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties, red.) … zonder dat ze alles zelf moeten uitpluizen.”

Dirk Van de Poel, transitiemanager en senior advisor: “We vragen de bedrijven die zich vestigen niet alleen om een circulair en duurzaam gebouw neer te poten. We dagen hen ook uit om de shift naar een circulair businessmodel te maken. Ze kunnen daarvoor bij ons terecht, maar ze kunnen ook steunen op de andere bedrijven op het terrein. Het is de bedoeling dat er allerlei synergieën ontstaan waar disruptieve ideeën uit opborrelen.”

Garré: “Wat nog bijzonder is aan Blue Gate Antwerp, is dat we een duurzaamheidsstrategie hebben opgesteld. Het doel is om een duurzaam, innovatief, eco-effectief en watergebonden bedrijventerrein te realiseren dat op termijn CO2-neutraal is. Eco-effectiviteit betekent dat de goederen en diensten van Blue Gate Antwerp een positieve impact hebben op het milieu, de maatschappij en de economie.”

Ecologische, economische en sociale winst

Jullie willen Blue Gate uitbreiden naar andere plekken. Wat zijn de kenmerken van zo’n Blue Gate-site? En hoe kan een bedrijventerrein helpen om steden circulair te maken?

Van de Poel: “Op een Blue Gate-terrein zoeken circulaire bedrijven samen naar antwoorden op belangrijke vraagstukken die een grote impact kunnen hebben op steden. Denk bijvoorbeeld aan duurzame logistiek, een circulaire bouweconomie of een meer lokale voedselproductie. Steden moeten niet alleen circulair bouwen maar ook circulair functioneren.”

Steven Beckers, circular economy expert: “Bovendien willen we ons steevast richten op brownfields en braakliggende terreinen die zich dicht bij een stad bevinden. Dat komt de hele regio ten goede, want we snijden geen nieuwe ruimte aan en blazen een verontreinigd of verwaarloosd perceel nieuw leven in. Bovendien dragen de bedrijven die er neerstrijken op verschillende manieren bij aan de lokale economie. Zo vragen we hen om met lokale leveranciers en toeleveranciers te werken. Blue Gate biedt dus een meerwaarde op ecologisch, economisch en sociaal vlak. Het concept maakt de herontwikkeling van brownfields aantrekkelijker.”

Garré: “Nu worden brownfields voornamelijk herontwikkeld tot residentiële wijken. Dat is niet altijd wenselijk. Er moet volgens ons nog voldoende ruimte zijn voor economische activiteiten. Een combinatie van beide, daar zijn we een koele minnaar van. Als je een CO₂-neutraal bedrijventerrein bouwt, is de kans op luchtverontreiniging natuurlijk zeer klein. Maar het laden en lossen van vrachtwagens en de industriële activiteiten die er plaatsvinden, zorgen toch nog vaak voor een slechte nachtrust.”

Stimuleert zo’n site ook de lokale tewerkstelling?

Van de Poel: “Blue Gate Antwerp is een lappendeken van logistieke bedrijven, labo’s en instituten waar een waaier aan skills nodig is. Er staan vacatures in de aanbieding voor de meest diverse diploma's. Samen met de vestigers en de VDAB gaan we bekijken hoe we stageplaatsen en leerwerkplekken kunnen organiseren. Het moet helpen om kortgeschoolde werkzoekenden aan het werk te helpen, iets wat zeker in steden een probleem is. Met maakwerkbedrijven uit de buurt stimuleren we de sociale tewerkstelling door hen te betrekken bij de economische activiteit op Blue Gate. De ondernemingen kunnen dan bijvoorbeeld maatwerkbedrijven inschakelen om hun producten te verpakken of te labelen. De groene corridor van 14,5 hectare die dwars door Blue Gate Antwerp loopt, wordt onderhouden door Natuurpunt, terwijl een maatwerkbedrijf zal instaan voor het groenonderhoud van de bermen op de site.”

Ecosysteem van bedrijven

Zijn er bepaalde sectoren die zeker aanwezig moeten zijn op de site om het Blue Gate-concept te doen slagen?

Garré: “Bij Blue Gate Antwerp hebben we ons in het begin gericht op bedrijven in de transport-, cleantech- en chemiesector. Maar daar zijn we snel van afgestapt, omdat we op beperkingen stootten. Eigenlijk zijn sectoren nog relieken van de lineaire economie; circulaire bedrijven maken dat onderscheid niet meer. Na een tijdje hebben we onze focus daarom verlegd. We zoeken naar activiteiten waar de regio nood aan heeft en bekijken hoe we die kunnen verweven met het bestaande economische weefsel. In Antwerpen zijn bijvoorbeeld verschillende bedrijven en instituten aanwezig die zich bezighouden met water. Enkele daarvan bekijken nu of ze zich op de site van Blue Gate Antwerp kunnen clusteren om nog beter te kunnen samenwerken. Nochtans zaten die niet in onze initiële scope.”

Van de Poel: “Het is de bedoeling om een ecosysteem te creëren waar bedrijven elkaar kunnen helpen om te verduurzamen, of ze nu tot dezelfde sector behoren of niet. Zo is er een bedrijf dat in de medische sector actief is en ziekenhuizen moet bevoorraden. Het wil graag zijn tenten opslaan op Blue Gate Antwerp omdat daar distributiespelers zitten die actief werken aan duurzaam transport.”

Voor Blue Gate Antwerp werd een publiek-private samenwerking (PPS) opgericht. Is dat voor elk Blue Gate-project noodzakelijk?

Garré: “Ja. We verkopen niet zomaar een grond en een gebouw aan een bedrijf. Wij zijn verantwoordelijk voor de realisatie van de doelstellingen die we voorop hebben gesteld. We begeleiden de bedrijven en gaan na hoever ze staan.”

Beckers: “Zo’n PPS zorgt ervoor dat het project de grenzen van het terrein overstijgt. Het wordt een project van de stad en van Vlaanderen.”

Zijn er al concrete plannen om het Blue Gate-concept uit te breiden naar andere steden en regio’s?

Beckers: “Het concept van een Blue Gate-site is flexibel en aanpasbaar, net als de gebouwen op de site. Zo’n site moet onder meer dankzij blauwe en groene corridors (lees: gelegen nabij het water, ontsloten of te ontsluiten via een fietsennetwerk, red.) een brug slaan naar haar omgeving en daarbuiten. En de gebouwen die op een Blue Gate-site ontworpen worden, moeten perfect transformeerbaar zijn: van een kantoor naar een chemisch lab. Built for disassembly, een basisprincipe van het circulair bouwen. Zoals je merkt, kan je het concept overal verder uitrollen.”

Garré: “Concreet kijken we naar terreinen in het Brussels Gewest, Wallonië en Frankrijk. Meer details kan ik nog niet geven.”