Naast soja, koffiebonen, palmolie en rundvlees is ook de cacao in onze chocolade een oorzaak van ontbossing. Het WWF berekende dat er, alleen al om aan de vraag uit Europa te voldoen, jaarlijks zo’n 17.596 hectare aan tropisch regenwoud verdwijnt om ruimte te maken voor cacaoplantages. In vergelijking met soja of palmolie wordt er voor cacao weliswaar minder ontbost, het verlies aan biodiversiteit is echter verre van verwaarloosbaar.
Twee decennia
De planeet lijdt dus onder de cacaoteelt, maar de mens evenzeer. Net als alle andere gegeerde grondstoffen die gewonnen worden in een handvol landen, wordt cacao immers in verband gebracht met slechte arbeidsomstandigheden, schendingen van mensenrechten en kinderarbeid.
Het is een oud zeer waar al twintig jaar aan wordt gewerkt. Het Harkin–Engel Protocol, genoemd naar de twee Amerikaanse congresleden die het initiatief namen, trachtte in 2001 de ‘ergste vormen’ van kinderarbeid en slavenhandel de wereld uit te helpen. Het engagement werd toen ondertekend door de grootste chocoladeproducenten. Maar uit de Cocoa Barometer, waaraan ook Oxfam, Rikolto en ABVV-Horval hebben meegewerkt, blijkt dat het initiatief een dode letter is gebleven. Onderzoekers van de universiteit van Chicago stelden vast dat het aantal kinderen dat in Ivoorkust en Ghana – de grootste cacaoproducenten ter wereld – in precaire omstandigheden werkt zelfs is gestegen. Driekwart van de kinderen die in de Ivoriaanse cacaoplantages werken, wordt blootgesteld aan gevaarlijke omstandigheden. In Ghana gaat het om twee derde.
Slavernij
Sommige kinderen en volwassenen worden bovendien gedwongen om te werken op de plantages. Volgens de Global Slavery Index van 2019 werken zo’n 16.000 kinderen en 14.000 volwassenen als slaven. De Amerikaanse ngo Slave Free Chocolate houdt bij welke chocoladeproducenten helemaal ‘slavenvrij’ zijn. Dat zorgde recent nog voor controverse, omdat de ngo Tony’s Chocolonely van haar lijst schrapte. De ngo zegt de beslissing te hebben genomen omdat het bekende Nederlandse merk zijn cacaobonen laat verwerken door Barry Callebaut. Callebaut geeft toe dat zijn toeleveringsketen nog niet volledig vrij is van slavenarbeid. In een reactie op het nieuws verklaarde Tony’s Chocolonely – dat op zijn website trouwens aangeeft dat het nog niet 100 procent slavenvrij is – dat het met Barry Callebaut werkt om ethische chocolade op grote schaal te produceren en om anderen te inspireren om dezelfde weg in te slaan.
Leefbaar inkomen
Afgezien van kinderarbeid en slavenhandel werken de cacaoboeren vaak ver onder de prijs. Om dat op een grootschalige manier aan te pakken, voerden Ivoorkust en Ghana het living income differential in. In die landen is de cacaoproductie namelijk in overheidshanden. Het gaat om een extra premie van 400 dollar per ton die bedoeld is om de faire verloning van de boeren te garanderen, ook wanneer de prijs plots sterk daalt.
Chocoladefabrikant Hershey’s vond evenwel een achterpoortje om die extra premie te omzeilen door de bonen niet rechtstreeks te kopen maar via de internationale veilingen. Daarop schorsten Ivoorkust en Ghana in december 2020 de duurzaamheidscertificaten van het merk op. Mars werd eveneens beschuldigd. Nochtans blijkt uit cijfers die de bedrijven zelf bekendmaakten dat ze slechts zelden een te lage prijs hebben betaald. Het living income differential leek dus, ondanks wat tegenstand, op de goede weg.
Door de coronacrisis en politieke instabiliteit in Ivoorkust, daalde echter de vraag naar cacao, voornamelijk in Europa. Daar staat tegenover dat Ivoorkust en Ghana hun productie jaar na jaar opdrijven. De productie in Ghana is bijvoorbeeld met 19,6 procent gestegen in vergelijking met vorig jaar, blijkt uit cijfers van The International Cocoa Organization. Het resultaat is voorspelbaar. Sinds begin dit jaar blijven beide landen met tonnen onverkochte bonen zitten, die ze aan spotprijzen moeten verkopen. De prijs die ze aan boeren betalen ligt 22 procent lager dan een jaar geleden. Het experiment lijkt dus te zijn mislukt. Toch is de strijd nog niet gestreden. In januari 2021 engageerde de Europese Unie zich om 25 miljoen euro te stoppen in duurzamere chocolade, door de dialoog tussen bedrijven en overheden in Ivoorkust, Ghana en Kameroen te stimuleren. Daarnaast zal de Europese Commissie een voorstel indienen om bedrijven te verplichten misbruik of schendingen van de mensenrechten in hun toeleveringsketen aan banden te leggen.
