Plus “Als we nu niet ingrijpen, zullen de emissies de komende jaren nog stijgen”

In december 2020 lanceerde de Europese Commissie de ‘Sustainable and Smart Mobility Strategy’. Daarin staat dat het succes van de Green Deal afhangt van ons vermogen om de transportsector te verduurzamen. Hoe wil de Europese Commissie de emissies doen dalen?

Cathy Macharis: “Het plan bevat maar liefst 82 acties. Die hebben te maken met duurzaamheid, slimme technologie en veer­kracht. De Commissie stelt onder andere voor om de productie van emissievrije voertuigen te stimuleren. Zo moeten er over tien jaar dertig miljoen schone auto’s rondrijden. Tegen die tijd is ook het goederenvervoer via het spoor verdubbeld. In 2050 rijden er bijna uitsluitend auto’s, bestelwagens, bussen en vrachtwagens rond die geen emissies meer uitstoten. Een hele waslijst aan ambities dus. De Commissie wil bovendien dat het principe van ‘de vervuiler betaalt’ doorgevoerd wordt voor alle transportmidde­len. Dat betekent een CO2-taks, belastingen op brandstof en op voertuigen en het heetste hangijzer … rekeningrijden. Al die heffingen moeten ons stimuleren om een schonere auto te kopen of een alternatief vervoersmiddel te zoeken.”

Internationale lucht- en scheepvaart

Welke maatregelen rond lucht- en scheepvaart stelt de Europese Commissie voor?

“De emissies van de lucht- en scheepvaart zijn sinds 1990 met 50 procent gestegen. Het ziet er niet naar uit dat die in de nabije toekomst sterk zullen dalen, want emissievrije technologieën zijn nog niet marktrijp. Maar we kunnen wel al de heavy fuel en kerosine vervangen door hernieuwbare brandstoffen die weinig broeikasgassen uitstoten. Ondertussen schroeft Europa de druk wat op. Zo krijgt de Europese luchtvaartsector, die onder het emissiehandelssysteem (ETS) valt, veel minder gratis emissierechten toegewezen. Volgens berekeningen zorgt dat voor een daling van de broeikasgasuitstoot met 10 procent. Er zijn ook discussies aan de gang om de scheepvaart en het wegtransport toe te voegen aan het emissiehandelssysteem.”

“Voor intercontinentale vluchten betalen vliegtuigmaatschappijen niet voor hun CO₂-uitstoot. Voor de burgerluchtvaart zijn er wel vrijwillige afspraken gemaakt. Leden van de International Civil Aviation Organization kunnen toetreden tot het Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation. Ze verbinden zich ertoe om de CO₂-emissies niet meer te laten stijgen, met 2020 als referentiejaar. De afspraken dateren wel van voor de coronacrisis. Het is nog maar de vraag of ze dat referentiejaar zullen behouden, aangezien dat niet echt representatief is. De International Maritime Organisation heeft ook een plan ontwikkeld om de emissies te verminderen, maar dat is niet voldoende om de toevloed aan transporten te counteren.”

De vergroening van de bedrijfswagens is een must.

Situatie in België

Transport is een belangrijke bron van broeikasgassen in Europa. Hoe zit dat in België?

“Volgens cijfers uit 2018 is transport met 36 procent de belangrijkste bron van uitstoot in de groep van sectoren die niet onder het emissiehandelssysteem vallen. Ons land heeft zich geëngageerd om de emissies uit de transport-, gebouwen- en landbouw-, afval- en niet-ETS-industriesectoren tegen 2030 met 35 procent te doen dalen ten opzichte van 2005. Maar dan moeten we een versnelling hoger schakelen. Het Vlaams Energie-en Klimaatplan 2021-2030 bevat maatregelen om de emissies met 23 procent te doen dalen tegen 2030. Opmerkelijk is opnieuw het grote verschil tussen het personen- en het vrachtvervoer. In die eerste categorie verwachten we een daling met 42 procent ten opzichte van 2005. Omdat de technologieën voor vrachtvervoer nog in de kinderschoenen staan en het aantal gereden kilometers fors zal stijgen, voorspellen we in die categorie slechts een afname van 3 procent. Dat lijkt weinig, maar als we niets doen, dan stijgen die emissies tegen 2030 met 18 procent. We kunnen niet alleen rekenen op schone technologieën, er moet meer gebeuren.”

Wat kunnen we doen om de trend af te remmen?

“Ik heb acht stappen geïdentifi­ceerd die we moeten doorlopen om de switch te maken naar een duurzame mobiliteit (zie kader). Een van die stappen is: versnellen. Hoe kun­nen we met andere woorden de transitie aanwakkeren? Eerst en vooral is het nodig om het fiscale systeem voor wagens te hervor­men. Nu betaal je een belasting op inverkeerstelling wanneer je een wagen koopt en betaal je jaarlijks een verkeersbelasting. Dat stimuleert mensen niet om min­der te rijden. Een kilometerheffing doet dat wél. Met een slimme heffing laat je diegenen die het meest vervuilen bovendien het meest betalen.”

“De overheid moet ook meer investeren in de alternatieven: het spoor, fiets- en wandelpaden. En hiermee trap ik allicht een open deur in, maar de vergroening van de bedrijfswagens is een must. Na enkele jaren belanden ze boven­dien op de tweedehandsmarkt waardoor ook mensen die zich geen elektrische auto kunnen veroorloven er eentje op de kop kunnen tikken. De ambitie om alle nieuwe bedrijfswagens emissievrij te maken, staat in het federaal regeerakkoord, maar zal pas in 2026 in voege treden. Dat moet veel sneller. Nadat het systeem als hefboom heeft gediend voor de vergroening van de vloot, is het beter om het af te bouwen, aangezien het de mobiliteit extra stimuleert.”