Aan beide poolgebieden sputteren de motoren van de oceanen

Elk jaar zinkt rond Antarctica zo’n 250.000 miljard ton koud, zout, zuurstofrijk water naar de bodem. Daar verspreidt het zich naar het noorden, terwijl op andere plaatsen water uit de diepte naar de oppervlakte stijgt en voedingsstoffen met zich meeneemt. Zo drijft het zinken van koud, zout water rond Antarctica en de Noordpool de zogenaamde “omslagcirculatie” aan - een kluwen van oceaanstromingen over de hele wereld dat warmte, koolstof, zuurstof en voedingsstoffen vervoert. De stromingen hebben een grote impact op het klimaat, de zeespiegel en de productiviteit van mariene ecosystemen.

Klimaatopwarming is de schuldige

De diepe oceaanstroom is duizenden jaren relatief stabiel gebleven, maar de toenemende uitstoot van broeikasgassen zal de omslag aanzienlijk doen vertragen. Door de klimaatopwarming smelt het Antarctisch ijs sneller en komt er meer zoet water in de zee terecht. Zoet water heeft een lagere densiteit dan zout water en zinkt dus niet naar beneden. Daardoor komt de aandrijving van de oceaanstroming in het gedrang en dat gebeurt niet alleen in het zuidelijke poolgebied. Metingen in het noorden van de Atlantische oceaan tonen dat daar al enige tijd een gelijkaardig proces gaande is.

De onderzoekers baseerden zich op het hoge emissiescenario van het VN-klimaatpanel om de impact van de klimaatopwarming op de oceaanstromingen te modelleren tot 2050. “Onze modellen laten zien dat als de wereldwijde koolstofemissies in het huidige tempo doorgaan, de omwenteling van Antarctica de komende dertig jaar met meer dan 40 procent zal vertragen”, zegt Matthew England, oceanograaf aan de University of New South Wales in Australië en medeauteur van het onderzoek. Over dezelfde periode voorspellen de modellen van England dat de omwenteling in het noordpoolgebied met twintig procent zal vertragen. Het team maakte voorspellingen tot aan 2050. Maar zonder ingrijpende actie om de klimaatopwarming te stoppen, blijft het vertragingsmechanisme doorwerken. Dat kan op termijn leiden tot een totale ineenstorting van de diepe oceaanstroming.

Diepe oceaan

Door de vertraging van de diepe oceaanstroom blijven voedingsstoffen vastzitten aan de zeebodem, om en bij vijf kilometer onder het oppervlak. Zo zijn er minder voedingsstoffen beschikbaar voor het zeeleven nabij het oceaanoppervlak. In combinatie met andere effecten beperkt dat ook de capaciteit van de oceanen om CO₂ uit de lucht te halen. Veranderingen in de watercirculatie zouden er voor kunnen zorgen dat meer contact is tussen ijs en warm water en kan zo de stijging van de zeespiegel versnellen. Zelfs de neerslagpatronen in tropische gebieden duizend kilometer verder naar het noorden voelen de invloed van veranderingen in de Antarctische circulatie.

“Dergelijke diepgaande veranderingen aan de omslag van warmte, zoetwater, zuurstof, koolstof en nutriënten zullen een diepgaande, schadelijke invloed hebben op de oceanen, en dat eeuwenlang”, zegt England.